سوختگی یکی از معمول‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین آسیب‌هایی است که می‌تواند به پوست برسد. این آسیب می‌تواند ناشی از تماس با مواد شیمیایی، حرارت، برق یا تابش باشد. معمولا درجه سوختگی، عمق آن در پوست و سطح بدنی که تحت تأثیر قرار گرفته است نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر روند درمان بگذارد.
با پیشرفت علوم پزشکی و درمانی، روش‌های متعددی برای ترمیم و درمان جای سوختگی شناخته شده است. سوختگی‌ها از آسیب‌هایی هستند که می‌توانند بر روی پوست انسان تأثیرات مخرب بسیاری بگذارند. قسمت بغرنج قضیه زمانی است که این سوختگی در قسمت‌هایی از بدن باشد که به‌راحتی قابل رؤیت است؛ در این زمان مشکل کاهش اعتماد به نفس، به‌دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن زیبایی فرد نیز مطرح می‌شود و نیاز به درمان را افزایش می‌دهد.
در این مقاله به بررسی بهترین روش‌های ترمیم و درمان جای سوختگی خواهیم پرداخت. هدف ما از این مطلب نیز ارائه راهکارهای مؤثر و علمی برای کمک به افرادی است که در مقیاس کوچک یا در موارد شدیدتر، با این مشکل مواجه هستند. همراهی و تعامل شما باعث دلگرمی ما در ارائه مطالبی به‌روز و جامع خواهد بود.
چگونه جای سوختگی را درمان کنیم؟
جای سوختگی زمانی بر روی پوست به‌وجود می‌آید که قسمتی از بدن بر اثر لمس کردن اجسام داغ یا ریختن آب جوش، یا هر اتفاق دیگری از این قبیل دچار سوختگی می‌شود. سلول‌های پوست در این‌گونه از حوادث می‌میرند و بلافاصله پوست آسیب‌دیده اقدام به تولید کلاژن که یک نوع پروتئین برای رویش مجدد سلول‌های پوستی است، می‌کند و از این طریق پوست‌های آسیب‌دیده را تعمیر می‌کند.
برای درمان جای سوختگی، می‌توانید به سراغ انواع پماد و کرم یا مواد طبیعی و در دسترس بروید که قابلیت رطوبت‌رسانی به پوست و کمک به بهبود جای زخم را دارند. برخی از پمادها می‌توانند در درمان جای سوختگی مؤثر باشند. برای مثال، پماد آلفا، پماد کالاندولا، پماد سولفادیازین و سیکازوم، به‌عنوان بهترین پمادها برای درمان جای سوختگی شناخته شده‌اند.
برخی از روش‌های خانگی نیز می‌توانند به درمان سوختگی‌های سطحی کمک کنند. استفاده از آب لیمو و گوجه فرنگی از جمله این روش‌ها است. هم‌چنین استفاده از روغن اسطوخدوس نیز می‌تواند در تسکین درد و سرعت بخشیدن به بهبود سوختگی کمک کند. مصرف غذاهای حاوی ویتامین هم، برای بهبودی سریع‌تر سوختگی می‌تواند مفید باشد.
هر چند روش‌های خانگی در درمان سوختگی‌هایی که عمیق نیستند می‌تواند تأثیرگذار باشد، اما در مواردی که سوختگی عمیق است، معمولا نیاز به درمان‌های تخصصی پزشکی مانند لیزر، یا تزریق فیلر و ژل خواهد بود.
باید توجه داشته باشید که در صورت شدت بالای سوختگی یا عدم بهبودی با استفاده از روش‌های خانگی، حتما به پزشک مراجعه کنید و حتی قبل از استفاده از هر یک از روش‌های فوق، با پزشک متخصص مشورت نمائید.
تشخیص انواع مختلف سوختگی
قبل از آشنایی با راه‌های درمان سوختگی لازم است انواع سوختگی‌ها را بشناسیم تا بتوانیم مناسب‌ترین راه برای هر مورد را به‌درستی تشخیص دهیم. سوختگی‌ها بر اساس شدت به سه نوع تقسیم‌بندی می‌شوند. سوختگی درجه یک، درجه دو و درجه سه. درجه سوختگی معمولا بر اساس میزان آسیب به پوست تعیین می‌شود.
سوختگی درجه یک بر روی لایه بیرونی پوست یا اپیدرم اثر می‌گذارد. علائم آن شامل قرمزی و التهاب جزئی یا تورم است. این سوختگی معمولا در طی 7 تا 10 روز بدون به‌جا گذاشتن جای زخم، بهبود می‌یابد.
سوختگی درجه دوم علاوه بر اپیدرم، لایه دوم پوست یا درم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این نوع سوختگی شامل ایجاد تاول و کمی ضخیم شدن پوست است.
نوع درجه سه سوختگی که شدیدترین نوع سوختگی است و تمام لایه‌های پوست و بافت‌های زیرین را تحت تأثیر قرار می‌دهد، باعث ضخیم شدن گسترده پوست با ظاهری سفید و چرمی می‌شود.
آشنایی با انواع جای سوختگی
جای سوختگی نشانه‌ای است که بعد از بهبود سوختگی بر روی پوست باقی می‌ماند. این نشانه ممکن است به‌صورت تغییر رنگ پوست، تغییر بافت یا حتی تغییر در شکل پوست باشد. بر اساس شدت و نوع سوختگی، جای سوختگی ممکن است متفاوت باشد. در ادامه به بررسی برخی از انواع جای سوختگی می‌پردازیم:
- جای سوختگی درجه یک: در این نوع سوختگی، فقط لایه بیرونی پوست یا اپیدرم آسیب می‌بیند. بعد از بهبود، ممکن است پوست کمی خشک و پوسته‌پوسته شود.
- جای سوختگی درجه دوم: این نوع سوختگی علاوه بر اپیدرم، لایه دوم پوست یا درم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و بعد از بهبود، ممکن است پوست کمی ضخیم شود.
- جای سوختگی درجه سه: این نوع سوختگی تمام لایه‌های پوست و بافت‌های زیرین را تحت تأثیر قرار داده و بعد از بهبود، پوست ظاهری ضخیم، سفید و چرمی پیدا می‌کند.
- جای سوختگی هایپرتروفیک: این نوع جای سوختگی به رنگ قرمز یا بنفش است و روی پوست حالت برآمده ایجاد می‌کند. این نوع اسکار ممکن است همراه با خارش و احساس گرما باشد.
- جای سوختگی کانترکچر: این نوع جای سوختگی باعث وارد شدن فشار بر تاندون، پوست و عضلات می‌شود و حرکت آن‌ها را محدود می‌کند.
انواع روش‌های درمان جای سوختگی
جای سوختگی نشانه‌ای است که بعد از بهبود سوختگی بر روی پوست باقی می‌ماند. این نشانه ممکن است به‌صورت تغییر رنگ پوست، تغییر بافت یا حتی تغییر در شکل پوست باشد. بر اساس شدت و نوع سوختگی، جای سوختگی‌ها ممکن است متفاوت باشند و بر همین اساس می‌توان روش‌های مختلفی را متناسب با نوع و شدت سوختگی استفاده نمود. روش‌های زیر، مهم‌ترین انواع روش‌هایی است که برای درمان جای سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان جای سوختگی با تزریق استروئید
تزریق استروئید یکی از روش‌های درمانی برای رفع اثرات سوختگی‌ها است. این روش عمدتا برای درمان سوختگی‌های کلوئیدی (زخم‌های بلند، صاف، ضخیم و گرد شده که گاهی اوقات در خارج از مرزهای آسیب‌دیده ناشی از سوختگی اصلی قرار می‌گیرند) استفاده می‌شود.
استروئیدها معمولا به‌صورت کورتیکواستروئید، به زخم تزریق می‌شوند تا آن‌ها را نرم کنند و جای سوختگی را کاهش دهند. تزریق استروئید علاوه بر از بین بردن جای اسکار، در کاهش درد ناشی از سوختگی و جراحت نیز مؤثر است.
از آن‌جائی‌که هر سوختگی بسته به شرایط خاص خود منحصر به فرد است و درمانی که برای یک فرد مناسب است ممکن است برای فرد دیگر مناسب نباشد، قبل از هر اقدامی برای درمان اسکارهای ناشی از سوختگی، بسیار مهم است که با پزشک یا جراح خود گزینه‌های درمانی را مطرح کنید.
درمان جای سوختگی با لیزر
درمان جای سوختگی با لیزر، یکی از روش‌های مدرن درمانی است که برای بهبود ظاهر و کیفیت اسکارهای ناشی از سوختگی استفاده می‌شود. در این روش از پالس‌های کوتاه نور لیزر میکروفاین استفاده می‌شود و بافت‌های کهنه و آسیب‌دیده را نابود نموده و در نهایت، بافت‌های تازه می‌سازد.
دستگاه‌های مختلفی برای این منظور وجود دارد. دستگاه Co2 فرکشنال و لیزر کیوسوئیچ از کاربردی‌ترین دستگاه‌های لیزر برای درمان جای سوختگی هستند. با مشورت پزشک متخصص و استفاده از بهترین دستگاه لیزر کیوسوئیچ و Co2 فرکشنال، اسکارهای ناشی از سوختگی‌های عمیق را تا حد قابل‌توجهی از بین می‌برند. توجه به این نکته ضروری است که لیزردرمانی، جای سوختگی را به‌طور کامل از بین نمی‌برد بلکه باعث بهبود توانایی‌هایی می‌شود که بر اثر جای سوختگی از بین رفته‌اند. هم‌چنین باعث نرمی و صافی محل سوختگی می‌شود و ظاهر آن را بهبود می‌بخشد.
نحوه انجام لیزردرمانی برای درمان جای سوختگی به این‌صورت است که از پالس‌های کوتاه نور لیزر میکروفاین استفاده می‌شود تا به لایه‌های زیرین پوست نفوذ نموده و ساختارهای پشتیبان آن را درمان نماید. سپس روند طبیعی درمان بدن شروع می‌شود. به این‌صورت که بافت‌های کهنه و آسیب‌دیده نابود شده و بافت‌های تازه ساخته می‌شود. این روش مزایا و معایب خاص خود را دارد و هر بیمار با توجه به شرایط خاص مربوط به خود و با مشورت متخصص، می‌تواند از این روش استفاده کند. از جمله مزایای لیزردرمانی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بهبود ظاهر زخم و اسکار و افزایش اعتماد به نفس
- بهبود جای سوختگی
- نرمی و صافی محل سوختگی و بهبود ظاهر آن
- سریع‌تر بودن فرایند ترمیم
اما این روش با وجود مزایای قابل توجه، از معایبی نیز برخوردار است که عبارتند از:
- نیاز به تکرار جلسات درمانی برای کسب نتایج بهتر
- عدم پرداخت هزینه از سوی بیمه
- رفع نشدن کامل جای زخم
- سوزش و درد
- لکه شدن پوست محل درمان
درمان جای سوختگی با روش‌های جراحی
جراحی یکی از روش‌های مؤثر در درمان جای سوختگی است که در مواردی که سوختگی‌ها عمیق هستند یا با انقباضاتی همراه می‌شوند که بر توانایی حرکتی فرد تأثیر می‌گذارد، استفاده می‌شود.
روش جراحی درمان جای سوختگی شامل اصلاح و تغییر بافت اسکار یا انجام اقدامات جراحی و غیرجراحی است. هدف از انجام جراحی ترمیم جای سوختگی، بهبود عملکرد و زیبایی ظاهری قسمتی از بدن است که دچار سوختگی شده است. جراحی ترمیم جای سوختگی باید پس از خوب شدن زخم‌های ناشی از سوختگی انجام شود. از مهم‌ترین انواع روش‌های جراحی به‌منظور رفع جای سوختگی، شامل پیوند پوست و درمان با فلپ پوستی است که در ادامه به شرح هر دو روش می‌پردازیم.
درمان جای سوختگی با پیوند پوست
پیوند پوست یکی از روش‌های جراحی درمان سوختگی است که در مواردی که سوختگی‌ها عمیق بوده و با انقباض همراه هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیوند پوست یا گرافت پوست شامل برداشتن پوست از یک ناحیه از بدن و انتقال آن به ناحیه دیگری از بدن است. این جراحی ممکن است در صورتی انجام شود که بخشی از بدن پوشش محافظ، پوست خود را به‌دلیل سوختگی، جراحت یا بیماری از دست داده باشد.
در این روش، پزشک احتمالا چندین هفته قبل از پیوند پوست، درمان را برنامه‌ریزی می‌کند. معمولا در این عمل، پوست از ناحیه سالم برداشته و آماده می‌شود، سپس بر روی ناحیه آسیب‌دیده قرار گرفته و متصل می‌شود.
دو نوع اصلی گرافت پوستی وجود دارد که شامل گرافت‌های با ضخامت نسبی و گرافت‌های تمام ضخامت است. در گرافت با ضخامت نسبی، لایه بالایی پوست (اپیدرم) و هم‌چنین بخشی از لایه عمیق‌تر پوست به نام درم برداشته می‌شود و در نوع دوم یعنی گرافت تمام ضخامت، یک پیوند با ضخامت کامل که شامل تمام اپیدرم و درم است و از محل اهداکننده خارج می‌شود، به محل مورد نظر منتقل شده و پیوند انجام می‌گردد.
توجه داشته باشید که گرافت پوستی فقط برای انتقال پوست، بدون منبع خونی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان جای سوختگی با فلپ پوستی
فلپ پوستی یکی از روش‌های جراحی درمان سوختگی است که در موارد عمیق سوختگی به‌کار می‌رود. در این روش بخشی از پوست از یک ناحیه بدن برداشته شده و به بخشی از بدن که در اثر سوختگی دچار آسیب شده، انتقال می‌یابد. در این عمل پزشک پوست را از یک ناحیه سالم برداشته و آماده می‌کند تا بر روی ناحیه آسیب‌دیده قرار گیرد. سپس پوست برداشته شده روی ناحیه آسیب‌دیده قرار گرفته و متصل می‌شود. مراقبت‌های بعد از جراحی بسیار حائز اهمیت است تا از عفونت و مشکلات دیگر جلوگیری شود.
فلپ پوستی تقریبا مشابه با پیوند پوست یا گرافت پوست است اما تفاوت عمده این دو در آن است که در پیوند پوست، تنها پوست بدون منبع خونی از اهداکننده منتقل می‌شود؛ اما در فلپ پوستی، پوست همراه با اتصالات عروقی منتقل می‌شود. فلپ پوستی یک قطعه بافت است که توسط یک شریان اصلی خون دریافت می‌کند. بافت فلپ می‌تواند شامل پوست و بافت چربی باشد و گاهی ممکن است شامل ماهیچه نیز باشد.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی چندین روش مختلف برای ترمیم و درمان جای سوختگی پرداختیم. درباره درمان جای سوختگی با انواع روش‌ها که شامل تزریق استروئید و لیزردرمانی، هم‌چنین روش‌های جراحی به‌صورت پیوند پوست و فلپ پوستی است، صحبت کردیم. هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب بهترین روش، بستگی به شرایط خاص هر فرد، نوع و میزان سوختگی و توصیه‌های پزشک متخصص دارد. هدف ما از این مطلب، ارائه یک دید کلی از روش‌های موجود برای کمک به افرادی است که با این مشکل مواجه هستند. امیدواریم این اطلاعات بتواند به شما در انتخاب بهترین روش درمانی زیر نظر بهترین پزشک و متخصص کمک کند.